Obóz Koncentracyjny Auschwitz - Birkenau w Oświęcimiu, Zamek Lipowiec, klasztor Bernardynów w Alwerni, Tyniec, Wieliczka, Puszcza Niepołomicka, Bochnia, Dwór Koryznówka w Nowym Wiśniczu. Miejsca szczególne w Małopolsce – piękne przyrodniczo, atrakcyjne turystycznie, tragiczne historycznie. Łączy je niezwykła historia – udana ucieczka z Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu rotmistrza Witolda Pileckiego, dobrowolnego więźnia KL Auschwitz, twórcy konspiracji w Obozie, dzięki któremu świat dowiedział się o hitlerowskich zbrodniach, jednego z największych bohaterów II wojny światowej. Wybierzcie się w fantastyczną podróż w historię.
Torturowany, niesłusznie osądzony i ostatecznie zamordowany przez komunistyczne władze Polski Ludowej, dzisiaj rotmistrz Witold Pilecki jest bohaterem – zrehabilitowanym, odznaczonym Orderem Odrodzenia Polski i Orderem Orła Białego.
Słynna ucieczka
W 1940 roku podczas ulicznej łapanki w Warszawie wówczas podporucznik Witold Pilecki pozwolił się pojmać Niemcom, aby trafić do Obozu Koncentracyjnego i Zagłady Auschwitz – Birkenau w Oświęcimiu, a tam utworzyć siatkę konspiracyjną i dokumentować zbrodnie hitlerowskie. Wiosną 1943 roku, po ponad 2,5 roku pobytu w Obozie podjął decyzję o ucieczce. Chciał jako naoczny świadek przekazać prawdę o KL Auschwitz – Birkenau i przy pomocy oddziałów Armii Krajowej uwolnić więźniów Obozu. Uciekł w nocy z 26 na 27 kwietnia 1943 roku wraz z Janem Redzejem i Edmundem Ciesielskim. Uciekali najpierw wzdłuż toru kolejowego do Soły, a następnie do Wisły, przez którą przepłynęli znalezioną łódką. Wędrowali nocą, w dzień spali w lasach, ruinach, stodołach, pod wiaduktami i mostami. W pierwszą noc ukryli się w ruinach Zamku Lipowiec. Stąd dotarli do klasztoru Bernardynów w Alwerni. Następnie w podkrakowskich Piekarach przeprawili się przez Wisłę do Tyńca, a stamtąd przez Wieliczkę dotarli do Puszczy Niepołomickiej. Przemierzając Puszczę, w ośrodku hodowli żubrów w Poszynie natknęli się na Niemców – Pilecki uszedł pościgowi, ale został niegroźne postrzelony w ramię. Następnego dnia przez Damienice dotarli do Bochni, gdzie Pilecki nawiązał kontakt z dowództwem miejscowej placówki Armii Krajowej – jakimś niespotykanym zrządzeniem losu okazało się, że zastępcą dowódcy placówki jest Tomasz Serafiński, a pod tym właśnie nazwiskiem Pilecki trafił do KL Auschwitz – Birkenau. Dlatego też stąd szybko uciekinierzy z Auschwitz trafili do domu Serafińskich – Dworu Koryznówka w Nowym Wiśniczu, gdzie Witold Pilecki przez ponad trzy miesiące pisał swój słynny raport o hitlerowskich zbrodniach w Auschwitz – Birkenau i masowej zagładzie Żydów, o czym dzięki raportowi usłyszał świat. Raport Pileckiego jest jednym z najbardziej wstrząsających źródeł dokumentujących zbrodnie hitlerowskie.
Od 2015 roku trasą ucieczki rotmistrza Witolda Pileckiego z Oświęcimia do Nowego Wiśnicza podążają kawalerzyści uczestnicząc w corocznym Rajdzie konnym organizowanym przez Towarzystwo Krzewienia Tradycji Kawalerii Polskiej im. Rotmistrza Witolda Pileckiego oraz Stowarzyszenie Auschwitz Memento.
My również zachęcamy i zapraszamy na wycieczkę trasą Rotmistrza!
Miejsce Pamięci i Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu
Były niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady KL Auschwitz-Birkenau jest wstrząsającym świadectwem historii – symbolem wojny, terroru, ludobójstwa i Holokaustu. Od 1942 roku KL Auschwitz był największym z hitlerowskich obozów koncentracyjnych i ośrodków zagłady. Niemcy zgładzili tu co najmniej 1,1 miliona ludzi, głównie Żydów, a także Polaków, Romów, jeńców sowieckich i osób innej narodowości.
Działające od 1947 roku państwowe Miejsce Pamięci i Muzeum – placówka naukowo‑badawcza i edukacyjna gromadzącą, opracowującą, konserwującą, udostępniającą dokumenty i przedmioty poobozowe – obejmuje obszar dwóch zachowanych części obozu: Auschwitz I i położony około 3,5 kilometra dalej Auschwitz II-Birkenau.W granicach Muzeum na blisko 200 hektarach zachowały się oryginalne, bądź częściowo zrekonstruowane obiekty – ruiny komór gazowych i miejsca wypełnione ludzkimi prochami, prymitywne baraki więźniarskie, kilometry obozowego ogrodzenia, dróg, bocznic i ramp kolejowych. Na wystawie głównej zgromadzono nie tylko fotografie, fotokopie dokumentów, modele i rzeźby, ale również eksponaty historyczne – ubrania więźniarskie, prycze i inne sprzęty w jakie były wyposażone baraki więźniarskie i rzeczy odebrane więźniom. Obok bloku nr 11 znajduje się Ściana Śmierci, przy której rozstrzeliwano więźniów.
Każdego roku Muzeum odwiedza ponad dwa miliony osób z całego świata. W 1979 roku tereny byłego KL Auschwitz – Birkenau zostały wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Dzień wyzwolenia obozu – 27 stycznia – został uchwalony przez ONZ Międzynarodowym Dniem Pamięci o Ofiarach Holokaustu.
Nie tylko sam Oświęcim, ale i jego okolica mają do zaoferowania bardzo dużo: Obszar Natura 2000 Dolina Dolnej Soły i Dolina Karpia nazywana „Mazurami Małopolski” – ostoja rzadkich zagrożonych wyginięciem dzikich ptaków i smacznego karpia, kraina pól, łąk, rybnych stawów, rozlewisk i meandrujących rzek, ścieżek pieszych i tras rowerowych, spływów kajakowych, zamków, pałaców i kościołów, znana również z ekstremalnych i atrakcyjnych parków rozrywki (Zator); liczne zabytki sakralne, w tym te wyjątkowe na małopolskim Szlaku Architektury Drewnianej; przepiękne zamki i pałace; aktywny wypoczynek w Kotlinie Oświęcimskiej na dobrze przygotowanych pieszych i rowerowych szlakach turystycznych, często przebiegających w pobliżu zbiorników wodnych stanowiących skarbnicę najbardziej cennych wartości przyrodniczych.
Zamek Lipowiec, Nadwiślański Park Etnograficzny, Tenczyński Park Krajobrazowy
Ruiny XIII – wiecznego Zamku Lipowiec, siedziby biskupów krakowskich wznoszą się na wapiennym wzgórzu o tej samej nazwie, górującym nad miejscowościami Babice i Wygiełzów, na Szlaku Orlich Gniazd Wyżyny Krakowsko – Częstochowskiej (systemu jurajskich warowni wybudowanych na trudno dostępnych wapiennych skałach na podobieństwo orlich gniazd w celu ochrony Krakowa i granic Królestwa Polskiego przed najazdami czeskimi). Mimo kilku przebudów, Zamek zachował pierwotny kształt i gotycki charakter. W XV i XVI wieku w Zamku funkcjonowało więzienie – biskupi krakowscy bowiem sprawowali z nadania króla władzę sądowniczą nad świeckimi poddanymi ziemi lipowieckiej. Przetrzymywano tu jednak głównie duchownych diecezji krakowskiej, którzy zeszli na złą drogę – zwolenników reformacji. Obecnie pozostałości Zamku zabezpieczono i przystosowano do zwiedzania – można wejść na zamkową wieżę i obejść zachowane ruiny, a w zrekonstruowanych pomieszczeniach pierwszego piętra obejrzeć ekspozycję prezentującą zdjęcia i grafiki oraz przedmioty odnalezione pośród ruin.
Zamek Lipowiec wchodzi w skład położonego u jego podnóża Muzeum Nadwiślańskiego Parku Etnograficznego w Wygiełzowie. Zabudowania skansenu w Wygiełzowie przybliżają tradycję i kulturę ludową wsi i małych miasteczek zamieszkałych niegdyś przez Krakowiaków Zachodnich. Oprócz ciekawych, pięknie zrekonstruowanych przykładów budownictwa wiejskiego i małomiasteczkowego znalazły się tu także wspaniały XVII-wieczny kościół z Ryczowa, w którym nadal odbywają się nabożeństwa oraz malowniczy XVIII-wieczny dwór z Drogini. W sumie w skansenie wśród zieleni stoi 25 cennych budynków i obiektów gospodarczo – rzemieślniczych wraz z małą architekturą). Zagrody chłopskie z oryginalnym wyposażeniem są otoczone sadami i ogródkami kwiatowymi, a zespół małomiasteczkowy tworzy enklawę nawiązującą charakterem do niegdysiejszych rynków. Eksponowane wnętrza mieszkalne są wyposażone w dawne meble, sprzęty, naczynia, części ubioru, obrazy i wszelkie przedmioty prezentujące bogatą tradycję zachodniej części Małopolski, w tym charakterystyczne dla tego terenu rzemiosło – garncarstwo, tkactwo, wikliniarstwo. Ponadto w eksponaty prezentujące duchowe i społeczne aspekty życia wsi, m.in. obrzędowość, magię, wierzenia, medycynę ludową.
Sam Zamek Lipowiec, jak i przylegające do zamkowego wzgórza rezerwat przyrody Lipowiec i Nadwiślański Park Etnograficzny w Wygiełzowie to atrakcyjne przyrodniczo, kulturowo i krajobrazowo tereny Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego. Północno – zachodnią część Parku porasta piękna Puszcza Dulowska – urokliwa, dzika knieja będąca pozostałością prastarego boru rozciągającego się w średniowieczu między Krakowem a Przemszą.
Klasztor i Rynek w Alwerni, drezyna i źródełko w Regulicach, Rudniański Park Krajobrazowy
Klasztoru Ojców Bernardynów z Sanktuarium Pana Jezusa Miłosiernego w Alwerni jest miejscem kultu przechowywanego tu obrazu z wizerunkiem Jezusa „Ecce Homo”, czczonego jako ikona Miłosierdzia Bożego. Wizerunek podobno należał do ostatniego cesarza bizantyjskiego Konstantyna XII (1448–1453), później do sułtana Mahometa II (1451–1481). Od sułtana Amurata IV (1623–1640) odzyskał go cesarz austriacki Ferdynand II (1619–1637) lub Ferdynand III (1637–1657). Obraz trafił do klasztoru w Alwerni w 1686 roku z kościoła w Koszycach na Słowacji. Przed cudownym wizerunkiem modlili się tutaj królowie Polski, Jan III Sobieski i Stanisław August Poniatowski.
Ufundowany w 1616 roku drewniany klasztor i kościół Ojców Bernardynów stanął na górze Podskale, ponad zabudową starego centrum Alwerni. Murowany, jednonawowy kościół w stylu barokowym wzniesiono w latach 1625 – 1656. Cudowny obraz „Ecce Homo” przeniesiono z ołtarza głównego do kapicy dobudowanej w latach 1703 – 1708. Obiekt będący pięknym przykładem sztuki barokowej starannie odnowiono i odbudowywano.
Sama Alwernia urzeka zabytkową drewnianą zabudową rynku i ciekawym Muzeum Pożarnictwa, a jej otoczenie położonym nieopodal Rudniańskim Parkiem Krajobrazowym. Park choć najmniejszy w Małopolsce, przyciąga przyrodą i malowniczym terenem. Chroni cenne kompleksy leśne oraz rośliny muraw i zarośli kserotermicznych porastające stoki wzgórz i wapienne skałki. W samym sercu Rudniańskiego Parku Krajobrazowego, na obrzeżach Alwerni kusi piaszczystą plażą otoczoną lasem Zalew Skowronek ze strefą rekreacji (kąpielisko; wypożyczalnia sprzętu wodnego; boiska i korty sportowe), polem biwakowym, ośrodkiem wczasowym i miejscami do wędkowania.
Nie lada atrakcja jest również Lokalna Kolej Drezynowa w pobliskich Regulicach oferująca przejazd prawdziwą drezyną na trasie historycznej linii kolejowej(1899 – 2002) ze Spytkowic przez Alwernię i Regulice do Trzebini. W Regulicach przy trasie kolejki drezynowej z ukrytych głęboko pod ziemią triasowych skał wapiennych i dolomitów wypływa krystalicznie czyste źródełko triasowe – ma dokonały smak i stałą temperaturę, niezależenie od pogody i pory roku (9,2 stopni Celsjusza).
Opactwo Benedyktynów w Tyńcu, Brama Tyniecka, Bielańsko – Tyniecki Park Krajobrazowy
Piękne skaliste wapienne wzgórze górujące nad przełomem Wisły wraz z monumentalną fasadą klasztoru Ojców Benedyktynów w Tyńcu to jedno z najbardziej urokliwych miejsc Krakowa, magiczny nadwiślański zakątek. Pięknie odnowione, prezentuje różne style architektoniczne – od średniowiecznego romańskiego po gotyk i barok – tynieckie Opactwo Benedyktynów ma prawie 1000 lat historii i jedną z najpiękniejszych panoram na Wisłę i okolicę. Zostało ufundowane w 1041 roku jako pierwszy klasztor czarnych mnichów (benedyktynów) na ziemiach polskich. Pozostałości najstarszej romańskiej świątyni zachowały się w postaci fundamentów i ściany z portalem. Obecne rozplanowanie kościoła pochodzi z jego przebudowy w XV wieku, a wystrój jest barokowy. W Opactwie można nie tylko uczestniczyć w nabożeństwach i rekolekcjach, ale wziąć udział w warsztatach, poznać życie mnichów, a nawet skosztować piwa z benedyktyńskiego browaru.
Górujące nad przełomem Wisły wapienne wzgórze zwieńczone benedyktyńskim opactwem wspólnie z okolicznymi wzniesieniami tworzy przewężenie koryta Wisły nazywane Bramą Tyniecką.
Bielańsko-Tyniecki Park Krajobrazowy, choć jeden z najmniejszych w Polsce, jest miejscem niezwykle urokliwym właśnie za sprawą malowniczego krajobrazu doliny Wisły, pięknej przyrody, monumentalnych klasztorów i licznych zabytków. Atrakcyjny o każdej porze roku, ze zrębowymi wzniesieniami (Brama Tyniecka), jaskiniami (Jaskinia Kryspinowska) i lasami (Lasek Wolski; lasy w okolicach Tyńca, Czernichowa), poprzecinany jarami i wąwozami, w którym oznakowano wiele szlaków pieszych i rowerowych.
Wieliczka
Kopalnia Soli i Zamek Żupny w Wieliczce to jedno z najstarszych w Polsce przedsiębiorstw, które pod szyldem Żupy Krakowskie nieprzerwanie przez 700 lat produkowało sól, przynoszącą w najlepszym dla siebie okresie bajeczne dochody. Dzisiaj Kopalnia soli to jeden najbardziej znanych w Polsce i na świecie oraz najchętniej odwiedzany zabytek i atrakcja turystyczna. Nie jedyna, tak ciekawa w Wieliczce.
Sąsiadem Kopalni jest największa w południowej Polsce solankowa tężnia o powierzchni 7500 metrów kwadratowych. Wyjątkowy atrakcją tężni jest taras widokowy oraz ośmiokątna, ponad 22 metrowa wieża widokowa, z której można podziwiać panoramę Wieliczki i okolic.
Z dochodów Żup Krakowskich ufundowana została w Wieliczce pierwsza w Polsce murowana świątynia franciszkanów reformatów stając się wzorem dla kolejnych kościołów tej formacji w Małopolsce – obecnie Sanktuarium Matki Boskiej Łaskawej Księżnej Wieliczki. W Sanktuarium stygmatów świętego Franciszka czczony jest cudowny obraz Madonny z Dzieciątkiem – Matki Bożej Łaskawej, zwanej Księżną Wielicką lub Łaskawą Panią z Wieliczki. Wstawiennictwu Maryi przypisywane jest uratowanie Wieliczki w 1992 roku, gdy gwałtowny wypływ wody z kopalni groził zniszczeniem miasta.
Puszcza Niepołomicka i Niepołomice, Opactwo Benedyktynek w Staniątkach
Niepołomna – niemożliwa do pokonania, zniszczenia, wytrzebienia. Taką niegdyś była pradawna puszcza, dzika knieja rozciągająca się od północnej Kotliny Sandomierskiej aż po dolinę Sanu, której częścią była onegdaj Puszcza Niepołomicka. Niegdyś ulubione miejsce polowań polskich władców, dzisiaj – poprzecinana niczym szachownica gęstą siecią leśnych dróg i dróżek (pieszych, rowerowych, konnych, edukacyjnych) – atrakcja turystyczna oraz miejsce wypoczynku i rekreacji Małopolan. Na terenie Puszczy, w Poszynie znajduje się – zamknięty dla zwiedzających w celu ochrony gatunku – zachowawczy Ośrodek Hodowli Żubrów, w którym obecnie przebywa kilkadziesiąt osobników.
To z Zamku Królewskiego w Niepołomicach, nazywanego „drugim Wawelem”, Drogą Królewską do leśnej kwatery myśliwskiej w Poszynie polscy władcy zdążali na łowy do Puszczy. Niepołomicki zamek przebudowany w latach 1551 – 1568 według projektów polskich i włoskich mistrzów stał się perłą architektury renesansowej w Polsce. Zamkowe mury komnat reprezentacyjnych niegdyś będące świadkiem sądów nadwornych i zjazdów koronnych, dzisiaj są miejscem konferencji, spotkań biznesowych czy kongresów. Z niepołomickim zamkiem wiąże się również legenda, według której w jego podziemiach znajduje się czakram – gruczoł Ziemi, medium niezwykłej energii.
Bochnia
Bochnia jest jednym z najstarszych miast Małopolski – była ważnym ośrodkiem już przed rokiem 1200, prawa miejskie uzyskała cztery lata przed królewskim Krakowem w 1253 roku. Swój rozkwit zawdzięczała soli, „ropie naftowej” średniowiecza, jednemu z najważniejszych surowców dawnej Polski przynoszących bajeczne dochody – otwarta dla turystów bocheńska Kopalnia Soli działająca od 1251 r. jest najdłużej nieprzerwanie działającym polskim zakładem przemysłowym i najstarszą polską kopalnią soli. Ma również Bochnia, i Małopolska jednocześnie, swojego polskiego Gaudiego – w opinii znawców bocheński Koci Zamek czy Willa pod Kozłem to jedno z najpiękniejszych dzieł najbardziej oryginalnego architekta polskiej secesji i historyzmu Teodora Talowskiego, nazywanego polskim Gaudim. Warto obejrzeć ten jeden z najbardziej oryginalnych bocheńskich budynków.
Nowy Wiśnicz
Do Dworu Koryznówka w Nowym Wiśniczu i zaprzyjaźnionej rodziny Serafińskich przyjeżdżał w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XIX wieku wybitny i uznany w świecie polski malarz Jan Matejko. Tu nie tylko malował (fascynował się Wiśniczem i jego architekturą), ale i uciekał od rozterek życia, a nawet w siostrze gospodyni Teodorze Giebułtowskiej odnalazł kobietę swojego życia, którą pokochał i z którą się ożenił. Dwór Koryznówka to raczej dom o funkcji dworskiej, niż klasyczny obiekt tego typu. Zbudowany w połowie XIX wieku jako podmiejski dwór letniskowy, dwutraktowy z otwartym gankiem, konstrukcji zrębowej, kryty gontowym, czterospadowym dachem, do dziś, co jest ewenementem, pozostaje własnością rodziny Serafińskich, którzy jeszcze w XIX wieku rozpoczęli gromadzenie pamiątek po wielkim malarzu. Odwiedzając to miejsce można przenieść się w przeszłość nie tylko wielkiego malarza, ale i polskiego dziedzictwa kulturowego. Co istotne, budynek zachował pierwotny wygląd i wyposażenie.
Zespół architektoniczno – krajobrazowy Nowego Wiśnicza znalazł się w zaszczytnym gronie niewielu ponad 100 zabytków uhonorowanych tytułem Pomnika Historii! To zasługa wspaniałych zabytków, bogatej historii i pięknej przyrody. Perła nie tylko małopolskich, ale i polskich zamków – bastionowy zamek magnacki Kmitów i Lubomirskich – jest jednym z najcenniejszych w Polsce dzieł wczesnobarokowej architektury rezydencjonalno – obronnej. Nie tylko on jest w Nowym Wiśniczu godzien uwagi. Ciekawy Rynek z okazałym Ratuszem. Zaraz za Rynkiem wznosi się kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny – cudna Bazylika. Cmentarz żydowski – jeden z najstarszych w Polsce, XVII – wieczny; dawny klasztor karmelitów bosych; Koryznówka. I jeszcze ciekawostka – to tutaj na Zamku Kmitów i Lubomirskich powstała pierwsza książka kucharska po polsku. Miasto jest pięknie położone na obszarze Wiśnicko – Lipnickiego Parku Krajobrazowego. W najbliższej okolicy znajduje się kilka rezerwatów i obiektów chronionej przyrody: rezerwat przyrody Kamień – Grzyb, pomnik przyrody Kamienie Brodzińskiego, Skałki Chronowskie.
Muzeum Armii Krajowej im. gen. Emila Fieldorfa „Nila” w Krakowie
Wszystkich, którzy chcą lepiej poznać postać rotmistrza Witolda Pileckiego i historię Polskiego Państwa Podziemnego zapraszamy do Muzeum Armii Krajowej im. gen. Emila Fieldorfa „Nila” w Krakowie. Można tu przeczytać pierwszą wersję Raportu Witolda Pileckiego, spisaną po ucieczce z KL Auschwitz. Jest to jedyne Muzeum w Polsce upowszechniające wiedzę o Polskim Państwie Podziemnym i jego siłach zbrojnych. Muzealne ekspozycje prezentują między innymi historię II Rzeczypospolitej, przebieg kampanii wrześniowej, życie codzienne pod okupacją niemiecką i radziecką, akcję „Burza”, losy Żołnierzy Wyklętych (można tutaj zobaczyć ubecki karcer, w którym funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa okresu stalinizmu katowali działaczy podziemia niepodległościowego). Muzeum zgromadziło i prezentuje bogatą kolekcję mundurów, różnego rodzaju broni i sprzętu wojskowego, oryginalne elementy wyposażenia cichociemnych – elity polskiej armii podziemnej, szkolonej za granicą do zadań specjalnych, ponadto osobiste pamiątki, fotografie archiwalne, dokumenty, rekonstrukcje. W sali multimedialnej dzięki technologii wirtualnej rzeczywistości można doświadczyć wrażeń, jakie towarzyszyły cichociemnym, skaczącym z samolotu ze spadochronem.
Dodajmy, w 2021 roku w 120. Rocznicę urodzin rotmistrza Witolda Pileckiego Samorząd Województwa Małopolskiego – chcąc w sposób wyjątkowy uczcić jubileusz – dołączył do inicjatywy utworzenia w Małopolsce „Szlaku Ucieczki rotmistrza Witolda Pileckiego z Auschwitz”. Idea Szlaku zrodziła się w 2015 roku wraz z I Rajdem konnym trasą ucieczki Rotmistrza. Od 2020 roku Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie przy współpracy z Małopolską Organizacją Turystyczną wraz z innymi podmiotami zaangażowanymi w ideę Szlaku rozpoczął prace nad opracowaniem przebiegu szlaku, jego wytyczeniem i oznakowaniem w terenie, a następnie aktywizacją i promocją. Powstała strona internetowa https://szlakpileckiego.up.krakow.pl/, opracowane zostały materiały dydaktyczne dla nauczycieli i uczniów.