Gorce to pasmo górskie, którego najwyższym punktem jest słynny Turbacz (1310 m n.p.m.). W środkowej części pasma znajduje się Gorczański Park Narodowy, w którym żyją m.in. wilk i ryś oraz wiele gatunków ptaków, w tym: bocian czarny, głuszec i dzięcioł trójpalczasty. W Gorcach i przylegającej części Beskidu Wyspowego leżą obszary chronione w ramach Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000: Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków „Gorce” oraz Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Ostoja Gorczańska”.
Beskid Wyspowy i Gorce - co warto zobaczyć?
Na wycieczkę w Gorce i Beskid Wyspowy warto wyjechać z opracowanym wcześniej planem, choćby najbardziej ogólnym. Wędrówkę proponujemy zacząć od Gorczańskiego Parku Narodowego, w którym znajduje się szereg ścieżek przyrodniczych otoczonych pięknymi drzewami; świerkami, bukami i jodłami – wiele z nich liczy nawet 100 lat! Choć bogactwo przyrodnicze GPN trzeba zobaczyć na własne oczy, polecamy również zapoznanie się z ekspozycjami Ośrodka Edukacyjnego Gorczańskiego Parku Narodowego w Porębie Wielkiej.
Polecamy także Dolinę Ochotnicy - jedną z najdłuższych w Polsce. Otoczona ze wszystkich stron pasmami Gorców - od północy pasmem Gorca, od południa pasmem Lubania, natomiast u wejścia do doliny wije się przepiękny Dunajec rozgraniczający Gorce od Beskidu Sądeckiego. Całej tej doliny strzegą 4 wieże widokowe zlokalizowane na najwyższych w okolicy szczytach: Koziarzu 943 m n.p.m., Gorcu 1228 m n.p.m., Magurkach 1108 m n.p.m. i Lubaniu 1211 m n.p.m., a pomiędzy wieżami wytyczono ponad 130 km tras rowerowych, biegowych i skiturowych w ramach projektu „Enklawa aktywnego wypoczynku w sercu Gorców”.
Oczywiście nic nie zastąpi zwiedzania prawdziwych szczytów i polan, dlatego zachęcamy do zdobycia Bukowiny Waksmundzkiej i Turbacza – gorczańskich wzniesień oferujących malownicze widoki na Tatry, Kotlinę Nowotarską, Pieniny i Jezioro Czorsztyńskie. Panoramy górskie można podziwiać także z wież widokowych, których w okolicy nie brakuje. Jedna z nich znajduje się ok. 3 km na północ od Rabki, na wzniesieniu Królewska Góra. Jest to wysoka na ponad 25 m, drewniana budowla, z której rozpościerają się przepiękne widoki na Gorce, Beskid Wyspowy, Babią Górę i Tatry. Na wierzchołkach Gorca, Lubania, Magurek oraz Koziarza znajdują się 30-metrowe wieże widokowe, które architektonicznie nawiązują do drewnianych kościołów gotyckich z regionu.
W obrębie Beskidu Wyspowego także znajduje się wiele popularnych szczytów, takich jak Mogielica (1170 m n.p.m.), Ćwilin (1072 m n.p.m.), Luboń Wielki (1022 m n.p.m.) czy Śnieżnica (1006 m n.p.m.). Nieco mniej oblegane przez turystów, ale równie piękne są: Jasień, Modyń i Krzystonów. Szczyty te oddzielone są od siebie wciętymi dolinami rzek oraz przełęczami, tworząc swoisty „archipelag” i wyjaśniając przy tym genezę nazwy „Beskid Wyspowy”.
Beskid Wyspowy - rezerwaty przyrody
Gorce i Beskid Wyspowy od innych pasm oddzielają Raba i Dunajec. Nie są to jednak jedyne malownicze rzeki w rejonie, czego dobrym dowodem są Kamienica Gorczańska i wodospad Spad. Rezerwat Mogielica położony jest w przyszczytowej partii najwyższego wzniesienia Beskidu Wyspowego – Mogielicy, na jej szczycie znajduje się wieża widokowa. Poza nim w okolicy znajdują się jeszcze 3 inne rezerwaty przyrody: Kostrza, Śnieżnica i Luboń Wielki. Wszystkie umiejscowione są na stokach gór o tych samych nazwach.
Luboń Wielki (1022 m. n.p.m.) jest jednym z najbardziej charakterystycznych gór Beskidu Wyspowego. Na jego południowo-wschodnich zboczach znajduje się rezerwat przyrody nieożywionej „Luboń Wielki”. Rezerwat powstał w 1970 roku i ma powierzchnię 12 ha. Na jego terenie znajduje się – największe w Beskidzie Wyspowym i jedno z najładniejszych w Karpatach – osuwisko fliszowe z gołoborzami. Obszar pokryty jest formami skalnymi o oryginalnych kształtach. Skały tworzą grzędy i garby skalne wysokości kilku metrów, zwane Dziurawymi Turniami.
Poruszając się szlakiem wiodącym na Mogielicę lub Krzystonów nie sposób przeoczyć Polany Stumorgowej, z której ujrzymy nie tylko okoliczne szczyty Beskidu Wyspowego, ale także pasmo Gorców, Beskidu Sądeckiego, Pienin, a nawet Tatr i szczyt Babiej Góry. Powiedzcie sami, czego chcieć więcej?
Wschodni kraniec Beskidu Wyspowego to obszar Pasma Łososińskiego. Jest to grzbiet górski, który rozciąga się między Limanową a Jeziorem Rożnowskim. Napotkamy tu niezwykłe krajobrazy z podszczytowymi polanami i najpiękniejszymi lasami bukowymi w Beskidzie Wyspowym. Najwyższym szczytem Pasma Łososińskiego jest Jaworz (918 m), na stokach którego w okresie II Wojny Światowej miały bazę oddziały partyzanckie.
Beskid Wyspowy i Gorce - atrakcje turystyczne
Jeśli nie byliście jeszcze w Gorcach i Beskidzie Wyspowym, już po pierwszej wyprawie będziecie mile zaskoczeni. Symbolem minionych wieków, są gorczańskie i beskidzkie legendy. Jedną z bardziej interesujących jest ta, która wyjaśnia genezę powstania ogromnego głazu, ochrzczonego jako Diabli Kamień, koło Szczyrzyca. Ten słynny pomnik przyrody nieożywionej swoje istnienie zawdzięcza ponoć samemu diabłu. Legenda głosi, że zły demon, chcąc zburzyć Klasztor Cystersów w Szczyrzycu, nieoczekiwanie upuścił głaz niedaleko od celu. Diabłu przeszkodzić miał dźwięk dzwonu klasztornego. Warto zauważyć, że po wschodniej stronie Diablego Kamienia znajduje się pustelnia pod wezwaniem św. Benedykta, dziś odwiedzana przez pielgrzymów i podróżnych. W sąsiedztwie obu obiektów stoi kapliczka św. Benedykta.
Beskid Wyspowy - szlaki sakralne
Tym, którzy chcą łączyć aktywny wypoczynek z solidną dawką wiedzy polecamy trasy tematyczne – Szlak Architektury Drewnianej i Szlak Cysterski. Oba te szlaki mają przede wszystkim charakter sakralny. Szlak Cysterski, łączy obiekty związane z zakonem cystersów. Wiele z nich, w tym Opactwo OO. Cystersów w Szczyrzycu, sięga czasów średniowiecza. Co ciekawe, pochodzące z XIII w. sanktuarium jest zarazem jedynym nieprzerwanie istniejącym klasztorem cystersów na ziemiach polskich. Zwiedzając kościół, warto również zajrzeć do przyklasztornego muzeum, w którym zobaczymy m.in. kolekcję monet, broni, minerałów, a nawet unikalny zbiór etykiet szczyrzyckiego piwa.
Interesującą propozycją są również Szlaki Papieskie, które wyznaczono, aby upamiętnić Ojca Świętego Jana Pawła II i jego miłość do polskich gór. Symbolicznego otwarcia i poświęcenia Szlaków Papieskich w polskich górach dokonano 26 maja 2003 r. w Rabce Zdroju. W Parku Zdrojowym odsłonięto tego dnia pomnik Jana Pawła II Turysty, który otwiera ponad 200-kilometrowy Szlak Papieski w Beskidzie Wyspowym i Gorcach.
Szlak Kultury Wołoskiej
Warto także wspomnieć o Szlaku Kultury Wołoskiej - transgranicznym szlaku dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego, związanego z tradycjami pasterskimi w Karpatach. Szlak prowadzi przez piękne krajobrazowo tereny, wysokogórskie polany, a impuls jego utworzenia wyszedł z Ochotnicy, gdzie tradycje wołoskie są nadal bardzo widoczne. Można wybrać się na wędrówkę z Ochotnicy Górnej, przez potok Jamne, Bacówkę „u Bucka”, gdzie można nabyć tradycyjne sery i z bliska przyjrzeć się tradycyjnemu wypasowi owiec, następnie przejść przez Magurki i zakończyć wędrówkę na Ustrzyku.
Gorce i Beskid Wyspowy - tradycje i kultura
W Gorcach i Beskidzie Wyspowym nadal kultywuje się wiele tradycji ludowych, takich jak dziady śmiguśne w Dobrej, które upamiętniają XIII-wiecznego najazdu tatarów. Mieszkańcy Dobrej udzielali schronienia jeńcom, którzy uciekali z tatarskiej niewoli po najeździe na klasztor cystersów w Szczyrzycu. Ludzie, szukając schronienia przed zimnem, przyodziewali się w słomiane snopy. Na pamiątkę tych wydarzeń młodzi chłopcy samodzielnie wykonują stroje, w których wychodzą na ulice w poniedziałek wielkanocny. Tradycja ta przechodzi z pokolenia na pokolenie.
W regionie pielęgnuje się również tradycje kulinarne. Kuchnią bogatą w wyjątkowe smaki może pochwalić się przede wszystkim Łącko. To tutaj odbywa się Święto Kwitnących Jabłoni i Święto Owocobrania. Ta niepozorna miejscowość na południu Małopolski słynie z sadownictwa, według przekazów historycznych uprawa owoców była tutaj znana już w XII w. Miejscowi sadownicy i rolnicy po dziś dzień z dumą prezentują łąckie jabłka – wyjątkowo rumiane i soczyste. Ponadto podczas Łąckiego Owocobrania prezentowana jest światu Śliwowica Łącka. Ten mocny alkohol nie jest jednak jedynym znanym w okolicy – obok niego wspomnieć należy również o Żytku (inaczej Żytniówce). Do produkcji Żytka wykorzystywane jest żyto, drożdże spirytusowe oraz czysta i niechlorowana woda z lokalnych ujęć. Pozostając w temacie alkoholu, warto też wspomnieć o piwie szczyrzyckim, znanym już w I połowie XVII w.
Kuchnia Beskidu Wyspowego i Gorców
Spośród dań Beskidu Wyspowego największą sławą cieszy się kapuśniorka z grzybami, która wciąż stanowi jedną z głównych potraw podawanych podczas kolacji wigilijnej. Do wartych uwagi produktów kuchni regionalnej należy także: chleb męciński, podsuszona i podwędzana śliwka (zwaną suską sechlońską), małopolski miód spadziowy, placki z blachy i jodłowicki kołacz z serem.
Gorczańskie tradycje kulinarne doczekały się własnej publikacji – materiały z książki „Dawna kuchnia górali gorczańskich” udostępniono na stronie www.gorczanskiesmaki.pl. Znajdziecie tam głównie wegetariańskie dania takie jak: placki z blachy, zupę Juha, śliwcorkę, gołąbki z kaszą i grzybami oraz brukiew z popielnika. Będąc w Ochotnicy Górnej szukajcie Bacówki u Bucka, który do dziś wytwarza szeroką gamę serów tradycyjnymi metodami pasterzy i pomoże Wam zrozumieć różnice między bundzem, bryndzą, gołką i oscypkiem.
Gorce i Beskid Wyspowy - uzdrowiska i atrakcje
Nie ulega wątpliwości, że regularne wyprawy w Gorce i Beskid Wyspowy poprawią nie tylko samopoczucie, kondycję fizyczną, ale także zdrowie. Tym bardziej że ważnymi punktami regionu są Pijalnia Wód Mineralnych w Szczawie oraz leżące w dolinie Raby i Słonki uzdrowisko Rabka-Zdrój. Na szczególną uwagę zasługują wody mineralne Rabki, gdyż mają one duże znaczenie w kuracji kąpielowej, pitnej i wziewnej.
Co więcej, rabczańskie solanki wykorzystywane były już w średniowieczu. Kilkaset lat później, w XIX w., w miasteczku leczono gruźlicę, niegdyś jedną z najgroźniejszych chorób świata. To właśnie wówczas, w roku 1857, to z inicjatywy Józefa Dietla, wykonano badanie chemiczne wód rabczańskich. Wynik ekspertyzy potwierdził ich walory lecznicze, a Rabkę uznano za uzdrowisko. Kolejnymi dowodami na potwierdzenie wyjątkowości rabczańskich wód mineralnych są wydarzenia okresu międzywojennego. W tym niepozornym górskim miasteczku z sukcesem leczono wówczas dzieci cierpiące na choroby dróg oddechowych, alergie i cukrzycę.
W latach 20. ubiegłego wieku w Rabce wybudowano nowe obiekty sanatoryjne, obejmując przy tym okolicę ochroną krajobrazową. W 2009 r. powstała tutaj również tężnia solankowa. W związku z ogromnymi sukcesami, które odniesiono w obszarze działań dla zdrowia dzieci i młodzieży, w 1996 r. miasto doczekało zaszczytnego tytułu „Miasta Dzieci Świata”, przyznanego mu wspólnie przez Kapitułę Orderu Uśmiechu, UNESCO i Wojewodę Nowosądeckiego.
Do Rabki-Zdroju warto wybrać się o każdej porze roku, lecz w szczególności latem i wiosną. To właśnie wtedy odbywa się tutaj szereg imprez, w tym: Święto Rabczańskiej Solanki, Rabka Festival – Międzynarodowy Festiwal Literatury Dziecięcej, Spartakiada Integracyjna Dzieci i Młodzieży, Karpacki Festiwal Dziecięcych Zespołów Regionalnych, Wakacyjny Festiwal Bajek oraz impreza rowerowa Puchar Szlaku Solnego.
Gorce i Beskid Wyspowy z dzieckiem
Warty odwiedzenia jest także Teatr Lalek „Rabcio”, którego historia sięga roku 1949, kiedy zaistniała potrzeba niesienia wsparcia dzieciom chorującym na gruźlicę. Przebywający wówczas w sanatoriach młodzi pacjenci mieli okazję obejrzeć pierwszy w karierze teatru spektakl „Rabcio Zdrowotek”.
Najmłodsi uwielbiają Rabkoland – znany w całej Polsce park rozrywki oferujący ponad 30 urządzeń, z których dzieci mogą korzystać same lub z rodzicami. Znajdziemy w nim karuzele, teatry dla najmłodszych i wiele innych atrakcji. Na amatorów bardziej szalonej rozrywki czeka natomiast Międzynarodowy Wyścig Górski Limanowa - Przełęcz pod Ostrą, czyli zawody bolidów.
Odkryj atrakcje Gorców i Beskidu Wyspowego
Jeśli rejon Gorców i Beskidu Wyspowego wciąż pozostaje dla Was zagadką, przyjedźcie w te okolice latem. Od początku maja do końca września Forum Gmin Beskidu Wyspowego organizuje festiwal o nazwie ODKRYJ BESKID WYSPOWY. Na jego program składa się m. in. zdobywanie szczytów, Galicyjski Piknik Kolejowy w Dobrej i wspólne sprzątanie Beskidu Wyspowego. Dla fanów koncertów polecamy odwiedzić muzyczny Festiwal 4 Kultur Wolnej Republiki Ochotnickiej, Ocho! Festiwal w Ochotnicy Dolnej, a także Festiwal Dunajca w Tylmanowej.
Gorce i Beskid Wyspowy to regiony gościnne, bogate w tradycje, piękne krajobrazy oraz szeroki wachlarz atrakcji dla każdego rodzaju turystów. Nie sposób ich wszystkich opisać, dlatego polecamy je odwiedzić i osobiście doświadczyć.